Bebek sahibi olmak isteyen çiftlerde kısırlık sorunlarının yaklaşık % 50’si kadınlara ilişkin faktörlerden kaynaklanıyor. Erkek kısırlığı çiftlerde % 30’luk bir oranla ifade edilirken, % 20 oranında da hem erkek hem de kadına bağlı faktörlerin bir kombinasyonu olabiliyor. Kısırlığın çözümü için öncelikle yaşanan sorunun kaynağının belirlenmesi gerekiyor. Kadınlarda tedavi sürecine adım atılırken yapılacak yaşam tarzı değişiklikleri gebelik şansını artırıyor. Memorial Kayseri Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Doç. Dr. Mehmet Ak, kadın kısırlığı ile ilgili bilgi verdi.
Kısırlık için kişiye özel tedavi
Korunma olmadan, düzenli olarak cinsel birlikteliğe rağmen gebelik elde edilememesi, infertilite yani kısırlık olarak tanımlanmaktadır. Kısırlık kadın açısından değerlendirildiğinde gebe kalamama durumudur. Kısırlık için hormonal sorunları düzeltmek, cerrahi müdahale ve tüp bebek (IVF) gibi doğurganlık tedavileri uygulanabilmektedir. Kısırlık, hem kadın hem de erkek için kişiye özel ve çözüme yönelik tedavi yapılması gereken bir sorundur. Bir kadının 40 yaşına gelmesinden sonra hamile kalma şansı önemli ölçüde azalmaktadır.
Kadın kısırlığı giderek artıyor
ABD’de çocuk isteğiyle kliniklere başvuran 15-49 yaşları arasındaki kadınların oranı 1980’de % 9 iken, 2010 yılı itibarı ile bu oran % 12 seviyesine yükselmiştir. 2023 yılında ise % 17,5 seviyelerine çıkmıştır. Bu yükselmenin nedeni ise artmış kadın yaşı ile evresel toksinlere daha fazla maruziyet ve artmış obezitenin yanı sıra seksüel yolla bulaşan hastalıklarda artış gibi bazı faktörlerdir. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’na göre ülkemizde, üreme çağındaki kadınlarda kısırlık % 15 olarak belirlenmiştir.
Kısırlık konusunda erkek faktörü
Kadın kısırlığının son 30 yılda hızla arttığı, yaşa göre belirlenen oranların yükseldiği ve 30’lu yaşların sonlarındaki kadınların dünya çapında en yüksek kısırlık riskiyle karşı karşıya olduğu belirlenmiştir. Dünya genelinde 2021 yılında, kısırlık 110 milyon kadını etkilemiştir. Bu verilere rağmen kısırlığın nedenleri her iki partnerden de kaynaklanmaktadır. Kısırlık, kadın üreme sistemindeki bir sorun nedeniyle olduğu kadar erkek üreme sistemindeki bir sorun nedeniyle de ortaya çıkmaktadır.
Yanıt alamamak umutsuzluk nedeni
Bazı durumlarda kısırlığın nedeni uzun süre bulunamamaktadır. Her iki partnerde de birkaç küçük faktörün bir araya gelmesi, açıklanamayan doğurganlık sorunlarına neden olabilmektedir. Kısırlığın nedeni hakkında belirli bir cevap alamamak çoğu zaman umutsuzluğa neden olsa da, bu sorun zamanla kendi kendine düzelebilmektedir. Açıklanamayan kısırlığın tahmini yüzdesindeki farklılık, uzmanların standart kısırlık testinin ne olması gerektiği konusunda fikir birliğine varamamasından kaynaklanmaktadır. Testler, bireyin durumuna ve doktorunun test protokollerine göre değişebilmektedir.
Süre beklenmeden araştırılması gerekenler
Kısırlık araştırmaları aynı partnerle 12 ay boyunca vajinal seksüel ilişkiye rağmen gebelik elde edemeyen çiftler üzerinde yapılmaktadır. 12 ay olan bekleme süresi kadın yaşı 35 ve üzeri olduğu durumlarda 6 aya üzerinden hesaplama yapılır. Ancak bu süre beklenmeden temel kısırlık araştırmasının yapılması gereken durumlar ise şunlardır;
- Aşikar menstrüel düzensizlik söz konusu olması
- Devam eden cinsel fonksiyon bozukluğu varlığı
- Pelvik inflamatuar hastalık öyküsü
- Evre 3-4 endometriosis yani çikolata kisti olması durumu
- Kanser tedavisi için kemoterapi alınması
- Bilinen bir erkek faktörü varlığı
Kadın kısırlığı için araştırılması gereken faktörler
Kadınlarda kısırlığa neden olabilecek birçok faktör bulunmaktadır. Genel sağlık koşullarının yanı sıra genetik (kalıtsal) özellikler ile yaşam tarzı ve yaş, kısırlığa yol açabilmektedir. Ancak kadın kısırlığı için aşağıdaki faktörlerin araştırılması gerekmektedir;
- Yaş faktörü önemlidir. Genellikle doğurganlık 30’lu yaşlarda azalmaya başlamaktadır
- Yumurtlamayı engelleyen hormon sorunları araştırılmalıdır
- Anormal adet döngüsü
- Obezite kısırlığı etkileyen önemli bir nedendir
- Vücut kitle endeksinin düşük olması.
- Endometriozis
- Yapısal sorunlar (fallop tüpleri, rahim veya yumurtalıklarla ilgili sorunlar)
- Rahim miyomları
- Yumurtalık kistleri
- Tümörler
- Otoimmün bozukluklar (lupus, romatoid artrit, Haşimato hastalığı)
- Pelvik inflamatuar hastalığa neden olan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar
- Polikistik over sendromu kısırlığa neden olabilen hormonal bir bozukluktur.
- Birincil yumurtalık yetmezliği
- Aşırı madde kullanımı (alkol veya uyuşturucu)
- Sigara içmek
- Daha önce dış gebelik geçirmiş olmak
- Kullanılan ilaçlar; (non-steroid anti-inflamatuarlar, steroid)
- Smear sonucu, meme değişiklikleri, memeden süt benzeri akıntı olup olmadığı, aknenin eşlik ettiği yüzde ve göğüste aşırı kıllanma
Sağlıklı yaşam tarzı önemli
Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri doğurganlık da dahil olmak üzere bireylerin fiziksel, zihinsel ve duygusal refahını etkileyen davranışlardan oluşmaktadır. Sigara tiryakiliği, sağlıksız beslenme, vücut kitle endeksinin dengesiz olması, aşırı alkol ve kafein tüketimi, yetersiz fiziksel aktivite ve egzersiz, cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz kalmak ve çevresel faktörler üreme sağlığını etkilemektedir. Yaşam tarzını değiştirmek bireyin tercihleri sonucu değişebilmektedir. Yaşam tarzı davranışlarının üreme sağlığını olumlu veya olumsuz yönde etkilediği yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır. Sağlıklı yaşam biçimleri sayesinde kısırlık tedavisinde başarı elde edildiği, gebelik ve canlı doğum oranlarının arttığı bilinmektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
